Солтүстік Қазақстан филиалы

Қазіргі уақытта Солтүстік Қазақстан филиалы "КӘАҚҚ", орналасқан орны, Ақтөбе және Қостанай облыстарында, атап айтсақ: Хромтау қ., Рудный қ., п. Жітіқара қаласы және Қашар п. штат саны 206 адам қызмет көрсетеді тау-кен кәсіпорнының Қостанай және Ақтөбе облысында осындай кәсіпорындары: "ССКӨБ" АҚ (кеніштер Соколовский, Сарбай, Қоржынкөл, Качарский; ш. Соколов, Дренаж,); АҚ "Қостанай минералдары" АҚ, "Метал Трэйдинг" АҚ, "Варваринское" АҚ, Қостанай "қиыршық тас", "Алюминий Казахстана" АҚ (мансап КБКБ), ДГОК "АҚ, "АМӚЗ"

Бірлесе отырып, қызметкерлерді оқыту, қызмет көрсететін кәсіпорындардың жұмысы оқшаулағыш респираторлармен, сондай-ақ сынау жүргізеді шахталық арқандарды, бауларды, белдеулер және т. б. сақтандырғыш құралдарын арқанды сынау станциясының жасақтарының филиалы.

21 мамыр 1960 ж. Қостанай экономикалық әкімшілік ауданының Кеңестік халықтық шаруашылығы Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатында әскерилендірілген тау-кен құтқару бөлімінің ұйымдастырылу туралы шешім қабалдады. Жолымбет ӘТҚЖ құрамнда ӘТҚПункті құрылды.

06 мамыр 1966 ж. КСРО Қара металлургия министрлігінің бұйрығымен Рудный ӘТҚЖасағы құрылды. Құрылу Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатының дамуымен байланысты. Қызметінің негізгі бағыттары: тау-кен құтқару, Қостанай өнеркәсіптік ауданындағы тау-кен игеру және газды пайдалану кәсіпорындарындағы техникалық және профилактикалық жұмыстары (құрылым бірнеше рет өзгертілді, құрылқұрылым бірнеше рет өзгертілді, құрылған уақыттан бастап қазіргі уақытқа дейін Рудный жедел взводы бар, 1973 жылдан бастап Қаражал взводы (кейін жасаққа ауыстырылды), 1975 жылдан Хромтау взводы (кейін жасаққа ауыстырылды).

04.01.2012 жылдан 11.01.2013 жылға дейін Рудный ӘТҚЖасағы ҚР ТЖМ ТЖ және ӨҚ МБК «КӘАҚҚ ОШ» РМҚК «Хромтау ӘТҚЖ» филиалының Рудный алаңшасы болып атауы өзгертілді.

11.01.2013 жылдан 18.06.2015 жылға дейін филиал Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі ТЖ және ӨҚ МБК «КӘАҚҚ ОШ» РМҚК Солтүстік Қазақстан филиалының Рудный алаңшасына өзгертілді.   

18.06.2015 жылдан бастап Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің «Кәсіби әскерилендірілген авариялық-құтқару қызметі» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнының Солтүстік Қазақстан филиалының Қостанай жасағына атауы өзгертілді.

Хромтау ӘТҚЖ базасында құрылған «КӘАҚҚ» РМК Солтүстік Қазақстан филиалының тарихы Дон тау-кен байыту комбинатында хром кеніштерін игерумен байланысты. Дон хромит кен басқармасы хром кеніштерін 1938 жылы жұмысын бастады, 1975 жылы Дон тау-кен байыту комбинаты (ДТБК) болып кеңейтіліп, аты өзгертілді, 1993 жылдан бастап «Казхром» ТҰК Дон ТБК филиалы. Хром кеніштерін тек қана ашық тәсілімен жүргізілді, бірақ 1970 жылы карьер тереңділігі ақырғы мәресіне жетті, сондықтан кенішті жерасты шығару мәселесі тұрды. Қара металлургия министрлігі «Молодежная» шахтасын құру туралы шешім қабылдады, ол 1974 жылы құрылып басталды. Осыған байланысты КСРО ҚММ 05.02.1975 жылғы № 159 бұйрығымен Рудный әскерилендірілген тау-кен құтқару жасағының базасында Хромтау әскерилендірілген тау-кен құтқару взводы құрылды. 1975 жылғы ақпан айынан 1979 жылғы қаңтарға дейін Хромтау ӘТҚВ командирі болып Борис Афанасьевич Чесноков болды, ол Орал және Қазақстан ӘТҚБ штабымен Рудный ӘТҚЖасағынан жіберілді.

1978 жылы «Центральная» шахтасы құрылып басталған уақытта, Дон ТБКомбинатындағы жұмыстардың ұлғаюына және ӘТҚЖ басқа бөлімшелерден алыс болуына байланысты (Рудный ӘТҚЖ – 700 шақырым), КСРО ҚММ 08.01.1979 жылғы № 24 бұйрығымен взвод Хромтау ӘТҚЖасағына қайта құрылып, өз бетінше заңды тұлға болды. 1979 жылдан 1990 жылғы тамыз айына дейін Хромтау ӘТҚЖ командирі болып Иванов Николай Дмитриевич жұмыс істеді, оны Қаражал ӘТҚЖасағынан Урал және Қазақстан ӘТҚЖ штабы жіберді, онда ол командир көмекшісі лауазымында қызмет атқарды. 1982 жылы жерасты тау қазбаларында ауа пайда болғаннан кейін және осының салдарынан екі ірі апаттың шығуына байланысты жасақ саны, бөлімшелері және көмекші қызметтері бойынша жасақ кеңейтілді. Н.Д. Иванов жұмыстан босатылып, тұрғылықты жерін ауыстырған соң Хромтау ӘТҚЖ командирі болып оның көмекшісі Виталий Федорович Дорошенко тағйындалды.   

1990 жылғы тамыз айынан 2003 жылғы наурыз айына дейін Хромтау ӘТҚЖ командирі болып Дорошенко Виталий Федорович істеді, ол 1957 жылдан бастап Украин ӘТҚЖ бөлімшелерінде қызмет жасады, 1982 жылы КСРО ҚММ Күзет және арнайы бөлімшелер Басқармасы Хромтау ӘТҚЖасағына жасақ командирінің көмекшісі ретінде жіберілді. 1992 жылғы қаңтар айында Дон ТКБК басшыларының бастамасымен, Мемлекеттік тау кен бақылауының, Мемлекеттік өрт бақылауы мен Батыс Қазақстан ӘТҚБ Штабының келісуімен жасаққа Дон ТКБК ведомстволық өрт сөндіру командасы тапсырылды.

15.08.2000 жылы ҚР ТЖ жөніндегі Агенттігінің № 186 бұйрығымен ҚР Энергетика, индустрия және сауда министрлігінің Хромтау ӘТҚЖасағы ҚР ТЖ Агенттігінің «Кен» ӘАҚҚ» РМҚК Хромтау ӘТҚЖасағына атауы өзгертілді.

2003 жылдан 2015 жылға дейін Хромтау ӘТҚЖасағының директоры болып Пикало Сергей Алексеевич жұмыс істеді. Жұмыс көлемінің ұлғаюына, жаңа кәсіпорындардың құрылуына байланысты, Хромтау ӘТҚЖасағында жаңа бөлімшелердің құрылуы ұйымдастырылды, жеке құрам штаты көбейтілді. 1992 жылдың қаңтар айында Дон ТБК басшыларының қолдауымен, Мемлекеттік тау бақылаушының, Мемлекеттік өрт сөндіру бақылаушының және Батыс Қазақстан ӘТҚЖ штабының келісуімен Дон ТБКомбинатының ведомстволық өрт сөндіру командасы жасаққа берілді. 2007 жылдың қазан айында «Молодежная» шахтасының өнеркәсіптік алаңшасында Ақжар тау-кен құтқару взводы құрылды, взвод командирі болып Виталий Леонидович Кривопуск тағайындалды. 2008 жылдың қыркүйек айында Көктау ауылында Көктау тау-кен құтқару пункті құрылды, пункт командирі болып Узакбай Карабаевич Дербисалин тағайындалды. 2010 жылғы 1 маусымынан бастап, «Казхром» ТҰК Ақтөбедегі ферроқорытпа зауыты филиалында қызмет көрсету үшін Ақтөбе газдан құтқару взводы құрылды, взвод командирі болып Самрат Куликенович Шарипов тағайындалды.

«Орталық штабының» РМҚК 11.01.2013 жылғы № 3 бұйрығымен Хромтау ӘТҚЖасағы «КӘАҚҚ ОШ» РМҚК Солтүстік Қазақстан филиалына өзгертілді. Хромтау және Рудный жасақтары қосылып бір филиал құрылды.

ҚР ӘМ № 17 бұйрығымен ҚР ТЖМ «КӘАҚҚ ОШ» РМҚК Солтүстік Қазақстан филиалының атауы ҚР ИДМ Индустриалдық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитетінің «КӘАҚҚ» ШЖҚ РМК Солтүстік Қазақстан филиалына өзгертілді.

Филиалдың алғашқы басшылары

     Дубинин Л.Ф. (еңбек жолы 1950 жылдан 2001 жылға дейін) пункт командирі, жасақ командирінің көмекшісі, ЖТБ бастығы, тау-кен құтқару қызметінің бастығы болды. Бірнеше рет жер бетіндегі мен шахталардағы аварияларды жою жұмыстарына қатысты. Қызмет атқару мерзімі ішінде 1975 жылы «Еңбек ардагері» медалімен, 1984, 1972 жылдары ІІ, ІІІ дәрежедегеі «Шахтер даңқы», 1964 жылы «Қазақ СРО КХШ әлеуметтік жарыстар үздігі», 1985 жылы «КСРО Қара металлургия әлеуметтік жарыстарының үздігі», 2002 жылы «Кен» ӘАҚҚ 70 жылдығы», 2007 жылы   «Кен» ӘАҚҚ 75 жылдығы» белгілерімен марапатталды. Бұл кісі, қазіргі уақытта, Қазақстанның тау-кен құтқарушылары ішіндегі ең үлкені деп айтсақ болады.

     Галяутдинов И.Н. ( 1966 жылдан 1987 жылға дейін). Верхний Уфалейде тау-кен жұмысшыдан шахтаның ауысым бастығына дейін жетті. Рудныйға Златоуст ӘТҚБ-нен келді. 1966 жылдан 1980 жылға дейін Рудный ӘТҚЖ командирі, 1980 жылдан 1987 жылға дейін КСРО ҚММ Қазақстан ӘТҚБ Штабының бастығы. Бірнеше рет шехталар мен жер бетіндегі аварияларды жою жұмыстарына қатысты. «Құрмет белгісі» орденімен, медальдармен, «Шахтер даңқы» үш дәрежелі белгілерімен марапатталды.

     Кулишов Ю.В. ( 1970 жылдан 2015 жылға дейін) Рудный ӘТҚЖасағында респираторщик, бөлімше командирі, взвод командирінің көмекшісі, взвод командирі, жасақ командирі болып жұмыс істеді. Бірнеше рет шехталар мен жер бетіндегі аварияларды жою жұмыстарына қатысты. Армениядағы жерсілкінісі кезіндегі зардаптарды жоюда ерлігі, бастамасы үшін «Жеке ерлігі үшін» орденімен марапатталды. 1985 жылы ІІІ-дәрежедегі «Шахтер даңқы» белгісімен, 2002 жылы ІІІ-дәрежедегі «Еңбек даңқы» белгісімен, 2002 жылы «Кен» ӘАҚҚ 70 жылдығы» белгісімен, 2003 жылы «Қазақстан Мемлекеттік техникалық бақылау 80 жылдығы» белгісімен, 2007 жылы «Кен» ӘАҚҚ 75 жылдығы» белгісімен, 2007 жылы «Төтенше жағдайлар жүйесіне еңбегі сіңген қызметке» төс белгісімен, «Кен» ӘАҚҚ» құрмет грамотасымен марапатталды.

Иванов Н.Д. ( 1979 жылдан 1990 жылға дейін) Хромтау ӘТҚЖ командирі болып жұмыс істеді, бұған дейін Қаражал ӘТҚЖ командирінің көмекшісі лауазымында қызмет атқарды.

Дорошенко В.Ф. (1990 жылдан 2003 жылға дейін) Хромтау ӘТҚЖ командирі болып жұмыс істеді, бұған дейін Украин ӘТҚБ бөлімшелерінде қызмет атқарды.     

Пикало С.А. (2003 жылдан 2015 жылға дейін) Хромтау ӘТҚЖ филиалының директоры. Бірнеше рет шахталар мен жер бетіндегі аварияларды жою жұмыстарына қатысты, озаттық белгілерімен марапатталған.

Нураханов А.А. (2015 жылдан 2017 жылға дейін) «КӘАҚҚ» РМК Солтүстік Қазақстан филиалының директоры.

Жаркимбеков Е.А. (2017 жылдың тамыз айынан 2018 жылдың ақпан айына дейін) «КӘАҚҚ» РМК Солтүстік Қазақстан филиалының директоры.

2018 жылдың ақпан айынын бастап осы күнге дейін «КӘАҚҚ» РМК Солтүстік Қазақстан филиалының директоры В.П. Боярский.

Спитак жерсілкінісіің зардаптарын жою ең ірі авариялық-құтқару операциясы болды. 2005 жылы «Соколовская» шахтасының жер қазбаларында құм-балшық және су тасқыны болды, тау қазбаларының 3тен 1бөлігін су басты, сонымен қатар 2007 жылы Сарыбай карьерінің қатты қабатының опырылып түсуі, экскаватор құлап, қызметкерлер экипажын іздеу жұмыстары бір айдан көп уақытқа созылды.

Жаттығуларды үнемі өткізу тәжірибесі, 1988 жылы Армениядағы жер сілкінісі салдарын жою кезінде пайдалануға көмегін тигізді, мұнда Хромтау ӘТҚЖасағының жеке құрамы қойылған тапсырманы жақсы атқара білді. Армян СРО жерсілкінісі зардаптарын жою жұмыстарына Хромтау жасағының екі бөлімшесі қатысты, оларды № 1 бөлімшенің командирі Н.Б. Чесноков және № 2 бөлімше командирі С.И. Пехтерев басқарды. Жерсілкініс зардаптарын жойған қатысушылардың ішінен Ақтөбе жасағында екі адам қызмет атқарады, Пащенко Юрия Борисович – взвод командирінің жедел-алдын алу жұмыстары жөніндегі орынбасары және Кобзев Сергей владимирович – Ақтөбе жасағының командирі. Білімді жедел басшылық үшін, Рудный және Хромтау ӘТҚЖасақтарының батырлығы үшін жеке ерлігі үшін ордендер мен медальдар берілді, олар: А.А. Шпехт, Ю.В. Кулишов, В.И. Дмитриев, Н.П. Грибанов, Б.Е. Енюков, В.А. Рагозин, С.В. Куракин, С.И. Еремкин, Н.Б. Чесноков, А.М. Сабуров, С.В. Кобзевке кезектен тыс автокөлік алу құқығы берілді.  

ӘТҚБ негізгі жұмысы профилактикалық жұмыс болып келеді, оның сапасынан қызмет көрсететін кәсіпорындардың авариясыз жұмыстары тәуелді болады. Бірақ авариялар бәрі бір болатын. Кей бір кездерде тау-кен құтқарушыларды фабрикалардың өнеркәсіптік объектілерінде, өнеркәсіптік алаңшаларында, жерасты кендерінің, қоғамдық және тұрғын жайларда шыққан өрттерді жоюға шақыртатын.

Филиал құрамына екі жасақ кіреді, олар Ақтөбе және Қостанай облыстарында орналасқан, нақты айтқанда: Хромтау қ-сы, Рудный қ-сы, Житикара қ-сы және Качар п., штаттық саны 215 адам.   Ақтөбе жасағына қосымша «Дон», «Ақжар» взводтары, Алтынды ӘТҚКомандасы кіреді, филиалда шаң газ талдау зертханасы бар.

Хромтау ӘТҚЖасағының, кейін Солтүстік Қазақстан филиалы Ақтөбе жасағының өмір сүруі уақытында 59-дан астам авариялық-құтқару жұмыстары жүргізілді және жойылған ТЖ болды (анықтама: 1961 жылдан 1966 жылға дейін тек Соколов Сарыбай тау-кен байыту комбинатының кәсіпорындарында авариялық-құтқару жұмыстары 26 рет жүргізілді, ал Тәуелсіздік жылдары 2007 бастап 2016 жылға дейін авариялық-құтқару жұмыстары 33 рет жүргізілді).

Солтүстік Қазақстан филиалында, еңбек дағдылары ұрпақтан ұрпаққа берілген құтқарушылар жұмыс істейді, олар:

Кулишовтар отбасы 

Кулишов Ю.В. – әкесі, жасақ командирі;

Кулишов Д.Ю. – ұлы, жасақ командирінің орынбасары;

Каретниковтар отбасы

Каретников Н.Г. – әкесі, құтқарушы;

Каретников В.Н. – ұлы, бөлімше командирі;

Еременко отбасы

Ерёменко С.П. – әкесі, құтқарушы;

Ерёменко Ю.С. – ұлы, құтқарушы.

Сонымен қатар ағайындылар – Пащенко Ю.Б., Пащенко С.Б., Пащенко Б.Б., немере Ашитков В.П., немере Шашуков С.В., немере Тюриков А.В., сонымен қатар Фалько А.И.,   Фалько И.А., Фалько В.И. және Фалько А.В. отбасы.