Жаңалықтар
18.09.2018 16:05
Начало
21 мая 1960 года Совнархоз Кустанайского экономического административного района принимает решение об организации военизированной горноспасательной части при Соколовско-Сарбайском горно-обогатительном комбинате. Сложное было время – город и предприятия только-только начинали расти этажами невысоких ещё домов, производственных корпусов и труб вверх, и уступами карьеров, штреками дренажных шахтных выработок – вниз. Всё, что получила на первых порах вновь организуемая служба, находилось в части комнаты здания Соколовского рудоуправления, отгороженной от остального помещения куском брезента. С этого «богатства» и начали свою деятельность первый командир горноспасательного взвода М.М. Ахмадулин и сменивший его вскоре командир пункта Л.Ф. Дубинин. Это были мастера на все руки, сумевшие при скудном и нерегулярном обеспечении необходимой дыхательной аппаратурой, оснащением и прочими материалами не только построить собственные, ещё временные и деревянные «хоромы» горноспасательной станции, но и обучить и натренировать спасателей, среди которых командир отделения с четырехклассным образованием считался очень грамотным человеком. А ещё выполняли работы, порученные руководством города и комбината, не предусмотренные никакими инструкциями и уставами: охраняли отделение Госбанка, тушили пожары в жилых домах: перенаселенные бараки были постоянной пожарной проблемой. Становление спасательной службы было совсем не скучным: только на предприятиях комбината аварийно-спасательные работы проводились 26 раз.
Леонид Фёдорович Дубинин, старейший горноспасатель, фронтовик, и сейчас живёт в Рудном. Человек удивительной судьбы, своими ногами прошедший несчитанные версты военных дорог и подземных выработок, знающий запахи фронтового пороха и дыма промышленных аварий, ныне он активно меряет десятый десяток своих лет.
Становление
Бурный рост города и производства уже через пять лет потребовал создания в Рудном полноценного, укомплектованного всем необходимым, горноспасательного отряда. 6 мая 1966 года Министерство черной металлургии СССР оформило эту необходимость своим приказом. Переход от романтики первостроителей к научно организованной, продуманной системе организации горноспасательной службы возглавил человек незаурядный. Идрис Нургалиевич Галяутдинов был спасателем с уральским опытом. Здоровенный, грозный на вид дядька, он сочетал физическую мощь с острым проницательным умом, умел сочетать жесткие и беспрекословные требования уставов с непрерывно изменяющимися условиями повседневности. «Аю» - «Медведь», как с уважением, но не без юмора прозвали командира горноспасатели оставил после себя комплекс сооружений горноспасательной службы, жилой дом, новые направления в работе отряда: обеспечение безопасности газопотребляющих производств, канатно-испытательную станцию, профессиональную газоаналитическую лабораторию. Сумел сплотить коллектив, в котором несгибаемая дисциплина и традиции ветеранов гармонично сочетались с весёлым буйством молодой смены. Городошным спортом, сейчас почти забытым, например, занимались так, что сборная города на республиканских соревнованиях состояла сплошь из горноспасателей. «Меры, направленные на обеспечение технической безопасности производств, то, что сейчас называется системным подходом, планомерные профилактические обследования» - скучная словесная абракадабра, означающая повседневную рутину; за словами и рутиной не сразу видно главное – снизилась аварийность на предприятиях, многие беды удалось остановить при самом их зарождении.
Это время не ушло безвозвратно. Оно напоминает о себе прямо, определением «это было сделано при Галяутдинове», или многочисленными полулегендарными байками, где уже не помнят имен, но твердо знают: так было.
Возмужание
Очень важный период в жизни Рудненского отряда связан с его вторым командиром, Александром Александровичем Шпехтом. Представитель нового поколения, квалифицированный специалист, вдумчивый руководитель и просто очень порядочный человек. Очень аккуратный и точный в мелочах командир, «Сан Саныч», как за глаза – но только за глаза! – звали его подчинённые не только сам любил проявлять вполне разумную инициативу, но и очень ценил эту черту в подчинённых. Неудивительно, что при нём хлынул поток рационализаторских технических предложений, новых тактических приёмов, что в условиях безусловно консервативной профессии было явлением неординарным. Сумел доказать руководству, что все сложившиеся требования и правила необходимо гибко адаптировать к конкретным условиям горных предприятий. Московское начальство согласилось и дало Шпехту право на эксперименты. Разработал собственную тактику ведения горноспасательных работ, многие положения которой актуальны и сегодня. Возможно, в дальнейшем возникла бы настоящая школа, но подходили к концу 80-е годы. Не сложилось…
Зрелость
Семена добрых дел, посеянные предшественниками, дали всходы разумно и бережливо использованные Юрием Васильевичем Кулишовым, который был командиром отряда три десятка лет. Отряд стал лучшим в военизированных горноспасательных частях Минчермета СССР и удерживал эту позицию несколько лет подряд. Высокий профессионализм пришлось подтверждать не только на ведомственных проверках и учебных соревнованиях. После катастрофического Спитакского землетрясения 7 декабря 1988 года рудненские горноспасатели были переброшены в горы Армении для разбора завалов и поисков выживших и погибших жителей. Вот где в полной мере пригодились накопленные навыки и непрекращающиеся тренировки, умение ориентироваться в незнакомой обстановке и принимать решения, не прописанные никакими правилами – горноспасатели оказались в погруженном во тьму городе, где все надо было начинать с самого начала: ставить в заснеженном поле палатки, обустраивать нехитрый полевой быт, а главное – работать в крошеве битых плит, паутине арматуры, которые периодически потряхивало и пошатывало. Но сложнее всего было с вопросами организации (МЧС тогда еще и в проекте не было), спасатели, военные, крановщики, газорезчики, просто добровольцы налаживали взаимопонимание и взаимодействие прямо на скорбном своем рабочем месте, на развалинах. Работали на совесть, и главной общей наградой, которая опередила правительственные, были слова руководившего горноспасателями в Ленинакане начальника Управления ВГСЧ Минчермета СССР профессора А.Е. Умнова (человека в спасательном сообществе весьма известного), сказанные прилюдно и во всеуслышание: «Казахстанцы – моя гвардия!».
Четверо спасателей и сейчас работающих в отряде эти слова хорошо помнят, как и ленинаканские адреса Вардбах, 8 и Ширакаци, 14.
Потом ещё будут рекорды: более 600 массовых взрывов, отработанных на горнодобывающих предприятиях области за один год; 5 массовых взрывов, обслуженных в течение суток останутся, видимо, непревзойденными надолго.
Потом будет распад Советского Союза, жесточайший кризис, время неумных, а порой и просто безумных экспериментов над спасательными службами. Ю.В. Кулишову, человеку спокойному и сдержанному, удастся сохранить костяк отряда.
Потом будет вал автоаварий на городских улицах, когда поток подержанных иномарок будет сжимать в своих тисках больше жертв, чем все шахты и карьеры.
Потом будут ещё две тяжелейших аварии: прорыв воды в горные выработки шахты «Соколовской» и обрушение уступа в Сарбайском карьере.
Юрий Васильевич сейчас на пенсии. Бодрый, подтянутый, помнит сотни фамилий и фактов, событий и обстоятельств. Порой только его память хранит логику событий, приведших к решениям, порой определяющим наши судьбы. Очень внимателен к людям. И правильно: ремесло горноспасателя, это, прежде всего люди, занимающиеся этим ремеслом, роботы нам на смену пока не пришли.
Мудрость
Минимальной тактической группой горноспасателей является отделение, состоящее не менее чем из пяти человек. Состав иногда не изменяется годами. Вместе несут службу, вместе уходят в газ карьеров и шахт, вместе встречают праздники, вместе проводят почти половину жизни. Делятся друг с другом горестями и радостями, порой – куском хлеба. Доверяют друг другу, зная, что ошибка одного может стоить жизни сразу всем. Однажды молоденький стажёр обратился с вопросом «Вы к кому?» к пожилому мужчине, переступившему порог комнаты дежурного, в ответ услышал веселое и неожиданное: «Сынок, я домой пришёл!». Это был первый командир взвода М.М. Ахмадулин. Прошли годы, стажёр стал ветераном, жил очень далеко, но однажды, занесенный судьбой в Рудный, заглянул, по старой памяти, в отряд. Вопрос незнакомого встречающего ещё висел в воздухе, а ответ уже становился традицией.
Мы есть в этом городе. У нас с ним одна судьба. Мы готовы помогать людям, пока есть ещё кому считать своим домом серое здание на городской окраине. Даже если вопрос начнут задавать роботы.
Такие люди. Такая служба.
Картинка для анонса:
Название (kz): Тау-кен құтқарушылары. Осындай қызмет.
Текст (kz):
Басталуы
1960 жылғы 21 мамырда Қостанай экономикалық әкімшілік ауданының Халық шаруашылық кеңесі Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинатына қарасты әскерилендірілген тау-кен құтқару бөлімін ұйымдастыру туралы шешім қабылдады. Заман қиын болды – қала мен кәсіпорын енді ғана биік емес үйлері мен өндірістік корпустар мен мұржалары – жоғарыға және карьерлердің кертпештері, құрғатпа шахталық қазбаларының қуақаздары – төменге өсіп келе жатқан уақыт. Жаңадан құрылып жатқан қызметтің барлық керек-жарақтары Соколов кен басқармасындағы, басқа жайдан бір ғана брезентпен қоршалған бөлменің бөлігінде сақталды. Осы «байлықтан» өзінің қызметтерін тау-кен құтқару взводының алғашқы командирі М.М. Ахмадулин және оның орнын басқан пункт командирі Л.Ф. Дубинин бастаған. Олар өз ісінің шеберлері болды, қажетті тыныс алу аппаратурасымен, жабдықтармен және басқа да материалдармен мардымсыз және тұрақсыз қамтамасыздандырылуына қарамастан жеке, уақытша және ағаштан жасалған тау-кен құтқару станциясының «үлкен үйін» құрып жасағаннан басқа, құтқарушыларды оқытып жаттықтырды, олардың арасындағы төрт сыныптық білімі бар бөлімше командирлері өте білімді адам деп есептелген. Сонымен қатар, қала және комбинат басшылары берген, еш қандай нұсқаулықтармен және жарғылармен қарастырылмаған тапсырмаларды және жұмыстарды жүргізді: Мемлекеттік банк бөлімшелерін күзетті, тұрғын үйлерді өрттен құтқарды: адамдармен тым тығыз толтырылған барақтар үнемі өрт проблемасы болды. Құтқару қызметінің пайда болуы мүлдем көңілсіз емес болды: комбинат кәсіпорындарында авариялық-құтқару жұмыстары 26 рет жүргізілді.
Леонид Фёдорович Дубинин, тау-құтқарушылардың ақсақалы, майдангер, қазір де Рудный қаласында тұрады. Тағдыры ғажап адам, өз аяғымен соғыс жолдарынан және жерасты қазбаларынан мыңдаған шақырым өткен, майдан дәрінің және өнеркәсіптік авариялар түтінің иіскеген адам, дәл қазір ол аман-есен жүз жасқа тақап қалды.
Қалыптасуы
Қала мен өндірістің қарқынды өсуі бес жыл ішінде Рудный қаласында толық қанды, барлық керек-жарақтарымен қатамасыздандырылған тау-кен құтқару жасағын құру қажеттілігін талап етті. 1966 жылғы 6 мамырда КСРО Қара металлургия министрлігі бұл қажеттілікті бұйрықпен рәсімдеді. Алғашқы құрылысшылардың романтикасынан ғылыми ұйымдастырылған, тау-кен құтқару қызметінің ойластырылған жүйесіне ауысуға айырықша адам басшылық етті. Идрис Нургалиевич Галяутдинов орал тәжірибесі бар құтқарушы болды. Денелі, түрі айбарлы ағай, дене мықтылығы мен өткірлі ақылды байланыстырды, күнделікті ауысып отыратын жарғылардың қатал да екі етпей талаптарын байланыстыра алды., ойнап та, күлкісіз де тау-кен құтқарушылары командирін «Аю» - «Медведь» деп атап кеткен, өзінен кейін тау-кен құтқару қызметінің құрылыстар кешенің қалдырды, тұрғын үй, жасақ жұмысындағы жаңа бағдарлар: газды пайдаланатын өндірістердің қауіпсіздігін қамтамасыздандыруды, арқан-сынау станциясын, кәсіби газ талдау зертханасын. Ұжымды біріктіре алды, онда қажымас тәртіп және ардагерлердің дәстүрлері жаңа ауысымның көңілді күлкісімен үйлесімді жараса кетті. Қазіргі уақытта ұмытылған городки спортымен айналысқанда, республикалық жарыстардағы қалалық құрама командасы тек қана тау-кен құтқарушылардан құралғаны анықталды. «өнеркәсіптің техникалық қауіпсіздігін қамтамасыздандыруға бағытталған шаралар, қазіргі уақытта жүйелік тәсіл деп аталатын – жоспарлы профилактикалық тексерулер» - жалықтыратын сөз шатпағы, ол күнделікті керітартпа жұмысты булдірген; сөз бен жалықтыратын жұмыстың арғы жағында ең бастысы бірден көрінбей қалады – кәсіпорындардағы авариялық төмендеді, көптеген апаттарды туындаған сәтте тоқтатуға мүмкін болды.
Бұл уақыт қайтып оралмастай болып кетті. ол өзі туралы «бұл Галяутдинов уақытында орындалған» деп немесе көптеген аты аңызға айналған, кейбір кезде аттары да ұмытылған ертегі тәрізді әңгімелермен тікелей еске түсіреді, бірақ бәрі білед: бұл жағдай орын алған.
Ер болуы
Рудный жасағының келесі бір өмірдегі маңызды мерзімі, ол екінші командир Александр Александрович Шпехттің кезі. Жаңа ұрпақтың өкілі, білікті маман, ақылды басшы және өте тәртіпті де биязы адам. Өте жинақы және дәл командир, бағынысындағы қызметкерлері сыртынан, тек қана сыртынан «Сан Саныч»! – деп атайтын, ақылға қонымды бастаманы ұнататын және бағынысындағы қызметкерлерден соны талап ететін. Таңданатыны жоқ, сол уақытта өнертабыстық техникалық ұсыныстар, жаңа тактикалық тәсілдер ұсынысы ағылды, ол әрине, консервативті мамандық жағдайында ерекше құбылыс болды. Басшылыққа барлық қалыптасқан талаптар мен ережелер тау-кен кәсіпорындарының нақты жағдайларына икемді бейімделуі қажет екенін дәлелдей алды. Мәскеу басшылығы келісім беріп, эксперименттерге Шпехтке құқық берді. Тау-кен құтқару жұмыстарын жүргізу тактикасын әзірледі, олардың көбісі қазіргі заманда да қолданыста. Мүмкін, келешекте нағыз мектеп пайда болар ма еді, бірақ 80-ші жылдар аяқталып келді. Болмай қалды...
Ер жету
Негізін қалаушылар еккен жақсы істер дәндері, отыз жылдан астам уақыт жасақ командирі болған Кулишов Юрий Васильевич бсқарған уақытта өсіп, ұрықтана бастады. Жасақ КСРО Қара металлургия министрлігінің әскерилендірілген тау-кен құтқару жасақтары арасында ең үздігі болды және қатарынан бірнеше жылдар бойы сол позицияны ұстап отырды. Жоғары кәсіптіліктерін тек қана ведомтсволық тексерістерде емес оқу жарыстарында да дәлелдеуге тура келді. Апатты Спитак жерсілкінісінен кейін 1988 жылғы 7 желтоқсанда рудный тау-кен құтқарушылары Армения тауларына қопарылыстарды аршып, мерт болған және аман қалған тұрғындарды шығару жұмыстарына жіберілді. Жинақталған тәжірибе және бітпейтін жаттығулар, танымайтын жағдайда бағдарлану және еш қандай қағидалар мен ережелерде жазылмаған шешім қабылдай алу дәл осы жерде жарады - тау-кен құтқарушылары түнекке жамылған қалада қалды, оларға бәрін басынан бастауға тура келді: қар басқан далада шатыр қойды, ставить в заснеженном поле палатки, дала тұрмысын жайластыруға кірісті, ең бастысы – бұзылып қалған тақталардың арасында, арматура арасында, олардың кейбір кездері сілкенуі мен шайқалуы кезінде жұмыс істеді. Ең қиыны ұйымдастыру мәселелері болды (ТЖМ жобада да болмаған ол уақытта), құтқарушылар, әскери міндеттілер, краншылар, газбен кесушілер, қарапайым еріктілер өзара қатынастарын сол жерде, бұзылған үйлер арасында, жұмыс орындарында орнатты. Адал жұмыс істеді, ең басты алғыс болып, үкіметтін алғысын озып өткен, Ленинакандағы тау-кен құтқарушыларға басшылық еткен, КСРО Қара металлургия министрлігінің ӘТҚЖ Басқармасының бастығы, профессор А.Е. Умновтың (құтқарушылар қоғамындағы танымал кісі) сөздері болды, ол барлық адамдарға : «Қазақстандықтар – менің гвардиям!» деді..
Жасақта бүгінгі күнге дейін қызмет атқарып жүрген төрт құтқарушы сол сөзді де ленинакандық Вардбах, 8 және Ширакаци, 14 мекен-жайларын еске сақтайды.
Содан кейін де рекордтар болды: облыстық тау-кен өндіру кәсіпорындарында бір жыл ішінде 600 астам жаппай жарылыстар; бір тәулік ішінде 5 жаппай жарылыста көрсеткен жарылыстар ұзақ уақытта әлі үздік болып есептеледі.
Кейіннен Кеңес Одағы ыдырап бастады, қатты дағдарыс, құтқару қызметтерімен ақылсыз, кейбір кездерде ойланбаған эксперименттер басталды. Ю.В. Кулишов, салмақты және ұстамды адам, жасақтың ұйытқысын сақтап қалды.
Содан кейін қала көшелеріндегі автоавариялар пайда болады, пайдаланылған шетелдік көлік ағыны барлық шахталар мен каьерлерге қарағанда олардың тиктерінде көп зардап шегетін болады.
Содан кейін тағы екі ауыр апат болады: "Соколов" шахтасының тау-кен қазбаларына судың төгілуі және Сарбай карьерінде кемердің құлауы.
Юрий Васильевич қазіргі уақытта зейнетте. Көңілді, жинақы, жүздеген аттар мен фактілер, жағдайлар мен оқиғалар есінде. Кейде оның естелігі біздің тағдырымызды анықтайтын шешімдерге әкелген оқиғалардың логикасын сақтайды. Адамдарға өте мұқият. Онысы дұрыс: тау-кен құтқарушының кәсібі, ең алдымен осы кәсіппен айналысатын адамдар, роботтар бізге ауысымға келген жоқ.
Даналық
Тау-кен құтқарушылардың ең аз тактикалық тобы кемінде бес адамнан тұратын бөлімше болып табылады. Құрам, кейбір кездерде, жылдар бойы ауыспайды. Бірге қызмет атқарады, бірге карьерлер мен шахталардың газына кетеді, бірге мерекелерді қарсы алады, бірге өмірінің жартысын өткізеді. Бір – бірімен қайғы-қасірет пен қуаныш, кейде-нанмен бөліседі. Бір біріне сенім артады, біреуінің қателігі бірден барлығының өміріне қауіп төндіреді. Бір күні жас маман, кезекші бөлмесіне кіріп келген үлкен кісіге қарап «Сіз кімге келіп тұрсыз?» - деп сұрақ қойыпты, «Балам, мен үйге келдім!» - үлкен кісі күтпеген жерден және көңілді жауап берді. Бұл, алғашқы взвод командирі М.М. Ахмадулин болған екен. Жылдар өтті, жас маман ардагер болды, басқа жаққа қоныс аударды, дәм бұйырып Рудный қаласына келіп қалған сәтте жасаққа бет бұрды. Бейтаныс жас маманның сұрағы әлі де ауада тұрғандай, ал жауап дәстүр болып кеткен.
Біз бұл қалада бармыз. Тағдырымыз да бір. Біз қала шетіндегі сұр ғимаратты өз үйі деп санағанша адамдарға көмектесуге дайынбыз. Сұрақты роботтар қойса да.
Осындай адамдар. Осындай қызмет.
Біздің тапсырыс берушілер
